Que as condicións do leste de Lugo son únicas en Galicia é sabido. Que isto representa unha oportunidade para a continuidade no galego na poboación, tamén. Mais un estudo da Real Academia Galega, coas firmas de Henrique Monteagudo, Xaquín Loredo e Martín Vázquez, recolle datos ben interesantes sobre a situación do galego nas grandes comarcas do país. 

A Montaña lucense é unha das seis áreas comarcais –do total de vinte grandes áreas– predominantemente galegofalantes, o que quere dicir que os que empregan só o galego, ou o galego en meirande parte, representan máis do 80 por cento da poboación. A particularidade desta zona é que, asemade, conta cun elevado número de bilingües, por enriba do 60 por cento. É, xunto co Morrazo, a única rexión galega con rexistros tan altos, aínda que existe unha diferenza notábel entre ambas: na Montaña predomina o galego e a perda de falantes é mínima en comparación.

Este bilingüismo se expande nun contexto de intercambio social, económico e cultural coas terras leonesas. Con todo, a investigación advirte do impacto das dinámicas demográficas da Fonsagrada e dos Ancares no número de falantes.

Segundo apunta o estudo, a zona oriental de Lugo salienta pola orografía montañosa, o entorno rural e a veciñanza con León. Trátase dun área de gran extensión e pouca poboación, arredor do 1,5 por cento do total de galegos. O interesante é que constitúe a porta de entrada do Camiño de Santiago, o que «pode estar influíndo en que zonas predominantemente galegofalantes fagan un uso bilingüe», un factor vencellado tamén a quenes realizan «parte da vida cotiá fóra dos límites territoriais de Galicia».

Esta situación excepcional, aliás, outorga un valor especial ao galego. A área que comprende A Fonsagrada e mailos Ancares «estase a transformar en destino turístico de montaña», o que explica que o patrimonio cultural galego mude «nun valor que favorece a retención do galego a través dos usos bilingües». Deste xeito, o índice de transmisión interxeracional do galego está en máximos, condición que comparte coa Pontevedra nororiental, A Mariña, Ourense central e sur.

Outra vantaxe da Montaña é que está relativamente lonxe das urbes. O perfil máis afectado pola perda de galegofalantes monolingües dende comezos de século foi o periurbano, coma aconteceu cos pequenos núcleos próximos a Lugo capital. En toda a provincia, a porcentaxe de desgaleguizados é inferior ao 4 por cento. A particular evolución do idioma na Montaña convida a profundizar e espallar o modelo de valorización cultural das serras orientais, mais cómpre lembrar que a taxa de natalidade e outros datos socioeconómicos farán inevitable –en ausencia de medidas de choque– a perda de galegofalantes.

…