A Aula da Natureza érguese dende hai vinte e catro anos sobre unha insua do río Mera, tributario do Miño. Dende hai dous anos abre en todas as épocas do ano, o que posibilitou a colaboración coa Asociación para a Defensa Ecolóxica de Galicia (ADEGA) para un novo roteiro da xeira adicada ás especies en perigo de extinción, neste caso o mexilón de río. Desta experiencia dá conta Miguel Conde, quen exerceu de guía.
A Aula da Natureza do Veral
A Aula da Natureza do Veral forma parte dun grupo de aulas da Xunta de Galicia ao longo do territorio. A meirande parte pertencen á rede de Parques Naturais: Corrubedo, Monte Aloia, Eume, Enciña da Lastra e O Invernadeiro. Outras tres están fóra da rede, sendo A Siradella, O Courel e a do Veral. O espazo que corresponde a esta última é a Reserva da Biosfera Terras do Miño, unha categoría internacional á parte, enfocada cara a planificación do territorio e as actividades de interrelación entre a natureza e os humanos.
A Aula da Natureza do Veral encárgase dese cometido nun espazo particular, xunto a unhas instalacións de titularidade autonómica. O complexo comprende por unha banda o Centro Ictioxénico, coñecido pola cría e reintrodución de troitas e salmóns que foron desaparecendo dos ríos galegos pola construción de encoros, ademais de repoboar coellos e perdices; e por outra banda, o Centro de Recuperación de Fauna Salvaxe da Provincia de Lugo, para os animais que aparecen feridos.
Recuperando o mexilón de río
![](https://lugoxornal.gal/wp-content/uploads/2018/11/PHOTO-2018-11-19-14-11-31.jpg)
No Centro Ictioxénico traballa un equipo de biólogos da Universidade de Santiago de Compostela para a cría en laboratorio de mexillón de río. A especie experimenta varios problemas de conservación relacionados coa destrución dos hábitats e a contaminación das augas fluviais. Os ensaios sobre a reprodución do mexillón de río procuran evitar a súa desaparición e devolvelo ao seu ciclo de vida natural.
A primeira parte da actividade consistiu nun faladoiro impartido por unha das integrantes do equipo investigador. En Galicia, o maior inimigo do mexillón de río foi precisamente a xestión das concas durante os últimos oitenta anos, protagonizados pola construción dos encoros. Estas alteracións nos cursos fluviais supuxeron a destrución das zonas nas que habita, así como a disrupción do cliclo vital deste molusco, vencellado á actividade de troitas e salmóns.
Este caso paradigmático de simbiose débese ao carácter migratorio dos salmónidos, que as larvas de mexillón de río empregan para salvar grandes distancias e propagarse. O problema é que os encoros impiden ao salmón criar en moitas partes do Miño, polo que na actualidade os exemplares de bivalvos que poden atoparse nos afluentes son de moita idade.
![](https://lugoxornal.gal/wp-content/uploads/2018/11/PHOTO-2018-11-19-14-11-31-1.jpg)
Sen estes peixes idóneos, afectados polas barreiras artificiais, a contaminación e a sobrepesca, a reprodución do mexillón queda comprometida. Os que quedan son os adultos máis vellos desta especie, que pode acadar os cento sesenta e sete anos, aínda que en Galicia é complicado que superen os setenta.
O mexillón depende asemade da calidade da auga, polo que é máis sinxelo atopalo no Eo, no Tambre, no Ulla e os seus afluentes, no Mandeo, e na provincia de Lugo o propio Miño, o Narla e o Neira. Hai diferentes especies de molusco autóctonas, arredor de vinte –algunhas delas introducidas por accidente–, o que converte a Galicia nunha reserva privilexiada deste grupo. De ter éxito, o laboratorio e piscifactoría do Veral servirá para reintroducir o hospedador e mailo comensal.
A continuación, os asistentes comprobaron in situ a saúde do hábitat do mexillón de río no Mera. O alto caudal, polas choivas das últimas semanas, así coma o foliaxe do outono, impediron revisar o fondo na procura dalgún exemplar. Si que puideron ver cunchas que gardan na Aula da Natureza.
A saúde da bacía hidrográfica
![](https://lugoxornal.gal/wp-content/uploads/2018/11/PHOTO-2018-11-19-15-33-32.jpg)
Como relata Miguel Conde, o monte galego vive constantes cambios, polo que hai novas positivas e negativas. Ao longo da andaina polo val do Mera pasaron por bosque de ribeira en recuperación, carballeiras que alternan cun uso compatible coma é a gandería. Outras zonas de menor interese natural sofren gandería intensiva. Nestes bosques hai unha variada comunidade de mamíferos: atoparon pegadas de porco teixo, raposo, restos de actividade de esquío e de mustélidos.
A xornada, morna e cunha espectacular paisaxe de bosque caducifolio, levou a este grupo de vinte e seis persoas por quince quilómetros, nos que pasaron por un muíño no Mera, a igrexa de San Vicente do Burgo, a capela de Samertolameu, e a igrexa de San Xoán do Alto, templo construído durante as primeiras peregrinacións a Compostela. Este roteiro circular de quince quilómetros tivo como punto de partida a Aula da Natureza, a apenas oito quilómetros de Lugo, e compartiu parte do traxecto coa Ruta das Chousas.
Esta actividade de ADEGA recolle a experiencia da Aula da Natureza, que realiza numerosas actividades de balde, especialmente durante a primavera e o outono, por exemplo a andaina ata os petróglifos de Adai, ou diferentes rutas a pé polo Mera. O centro conta con documentos informativos dos diferentes roteiros, e atende a colexios e todo tipo de grupos, asociacións ou particulares, que queren coñecer as características da contorna ou un paseo guiado polo Veral.